Адразу ж адзначу, што я не збіраюся пісаць адны толькі хвалебныя артыкулы пра сучаснае беларускае мастацтва. Зусім не - а інакш не было б сэнсу пачынаць гэты праект. Інакш не было б сэнсу ў мастацтве, а таксама ў разнастайнасці пачуццяў, якія яно выклікае ў чалавека. Але ж нешта ўтрымлівае мяне ад крытыкі, і я адцягваю, зноў і зноў.
Я належу да таго постсавецкага пакалення, для якога не існуе нічога больш сумнага, чым гук акардэона. Акардэон - гэта змрок і ўпадніцтва, туга і смутак. Я памятаю, як ён гучаў на вясковых святах, калі надыходзілі прыцемкі, і нехта выягваў аднекуль гэтую жахлівую зялёную махіну з бясконцымі клавішамі і кнопчакамі і пачынаў іграць. І хацелася выць ад безнадзейнасці і адчаю. Я добра памятаю таго мужчыну сталога ўзросту, што іграў на акардэоне каля Камароўскага рынку ў Менску. Кожны раз, калі я чуў яго, настрой імгненна псаваўся - прычым не так ужо важна, іграў ён нешта сумнае ці вясёлае. Акардэон рашуча адхіляў любую надзею... Хіба што на альбомах Тома Уэйтса ён не даводзіў мяне да думак пра самагубства.
І тым не менш, акардэон займае цэнтральнае месца ў гучанні менскага інструментальнага трыа Port Mone. Менавіта яго чуеш, калі ўключаеш альбом. Гэты напружаны пераліў акардэона, які чамусьці так моцна нагадвае таемны гук аргану... DiP - дэбютная пласцінка гурта, якая выйшла ў 2009 годзе. Шмат хто аддасць перавагу другому альбому (Thou, 2014), які стаў калісьці сапраўднай падзеяй у беларускай музыцы. Шматлікія прызы і прэміі, а таксама званне лепшага беларускага альбома дзесцігоддзя. І ўсё ж, нягледзячы на захопленую крытыку і мае добрыя пачуцці да Thou, менавіта Dip падаецца мне самай разнастайнай, самай эмацыянальна насычанай працай гурта.
Першае, што хацелася б адзначыць: я не пішу пра добра беларускае мастацтва. То бок, мяне не вельмі цікавіць мастацтва, якое можна лічыць добрым для Беларусі. Так наогул нельга ставіць пытанне. Мастацтва можа быць добрым ці не - незалежна ад краін ды кантынентаў. Дык вось - Port Mone ствараюць выдатную музыку. Але музыку, якая паходзіць з Беларусі.
Галоўнае, што ёсць у DiP - гэта інтрыга і прыгажосць. Прычым прыгажосць тая не падаецца ані правільнай, ані банальнай. Яна часта складаная, неспадзяваная, нават балючая. Заўсёды глыбокая, заўсёды інтрыгуючая. Кожная кампазіцыя на альбоме рухаецца і струменіцца (нездарама альбом цалкам прысвечаны воднай тэме - дарэчы, некалі тое хацеў зрабіць Міхал Анемпадыстаў, але не паспеў), кожная мае вялікую ўнутраную моц. Усё развіваецца, нічога не паспявае надакучыць (самая доўгае кампазіцыя на альбоме доўжыцца чатыры хвіліны). Ёсць тут пэўная містыка ("Tuna"), ёсць чароўны мінімалізм ("Catfish"), ёсць сапраўдныя выбухі інтэнсіўнасці ("Crossing"). Месцамі DiP нагадвае ECM джаз, але ж заўсёды акардэон надае некую рамантыку. І ўжо тая вяртае мяне дамоў.
Port Mone запісалі не так шмат студыйнай музыкі. Усяго толькі два альбомы (тры, калі ўлічваць суменсы праект з ДахаБраха). Але гэта толькі яшчэ адна падстава ў чарговы раз услухацца ў меладычныя, сканцэтраваныя парывы гэтага альбома. Які, імаверна, мог бы стаць добрым саундтрэкам для якой-небудзь атмасфернай еўрапейскай стужцы, але які наўрад ці будзе прыдатным альбомам для фонавага праслухоўвання. Гучанне занадта вынаходніцкае і інтрыгуючае, каб не аддаць яму ўвесь свой час. І потым гэты кляты акардэон... Здаецца, я пачынаю любіць яго. Ёсць моманты, калі ён вяртае мяне назад, у мінулае, але гучыць ён неяк па-іншаму. Больш стыльна, з большай глыбінёй і, можа, нават з надзеяй.
